ناباروری ثانویه به شرایطی اشاره دارد که در آن یک زوج پس از یک یا چند بارداری موفق، دیگر نمیتوانند به طور طبیعی باردار شوند. این نوع ناباروری میتواند هم در زنان و هم در مردان رخ دهد و دلایل مختلفی دارد. در ادامه به بررسی علل، تشخیص و درمان ناباروری ثانویه می پردازیم.
۱. علل ناباروری ثانویه در زنان
✅ افزایش سن: با افزایش سن، تعداد و کیفیت تخمک‌ها کاهش می‌یابد، مخصوصاً پس از ۳۵ سالگی.
✅ اختلالات هورمونی: شامل تنبلی تخمدان (PCOS)، مشکلات تیروئید، پرولاکتین بالا.
✅ چسبندگی رحم (سندرم آشرمن): ممکن است بعد از سزارین، کورتاژ یا عفونت‌های رحمی ایجاد شود.
✅ آندومتریوز: رشد غیرطبیعی بافت داخلی رحم که ممکن است پس از زایمان شدیدتر شود.
✅ انسداد یا آسیب لوله‌های فالوپ: ناشی از عفونت‌های لگنی (PID)، جراحی‌های قبلی یا بارداری خارج از رحم.
✅ افزایش وزن یا کاهش وزن شدید: میتواند باعث اختلال در تخمک‌گذاری شود.
✅ مشکلات رحمی: شامل فیبروم‌های رحمی، پولیپ‌ها یا ناهنجاری‌های رحمی پس از زایمان.
۲. علل ناباروری ثانویه در مردان
✅ کاهش تعداد یا کیفیت اسپرم: به دلیل سن، استرس، مصرف سیگار، الکل یا برخی داروها.
✅ واریکوسل: بزرگ شدن وریدهای بیضه که باعث کاهش کیفیت اسپرم می‌شود.
✅ عفونت‌های دستگاه تناسلی: مانند عفونت‌های پروستات یا اپیدیدیم.
✅ مشکلات هورمونی: کاهش تستوسترون یا افزایش پرولاکتین.
✅ دیابت و فشار خون بالا: که ممکن است بر عملکرد اسپرم تأثیر بگذارد.
۳. تشخیص ناباروری ثانویه
برای یافتن علت ناباروری، پزشک معمولاً آزمایش‌های زیر را پیشنهاد می‌کند:
🔹 بررسی وضعیت تخمک‌گذاری: با آزمایش هورمون‌های FSH، LH، AMH و تیروئید.
🔹 سونوگرافی رحم و تخمدان: برای بررسی وجود کیست، فیبروم، آندومتریوز یا ناهنجاری‌های رحمی.
🔹 هیستروسالپنگوگرافی (HSG): عکس رنگی از رحم و لوله‌های فالوپ برای بررسی انسداد.
🔹 آنالیز مایع منی (Semen Analysis): برای بررسی تعداد، شکل و حرکت اسپرم در مردان.
۴. درمان ناباروری ثانویه
الف) تغییر سبک زندگی
🔹 کاهش وزن در صورت اضافه‌وزن (مخصوصاً برای زنان مبتلا به PCOS).
🔹 ورزش منظم و رژیم غذایی سالم (پرهیز از فست‌فود، قند و کربوهیدرات‌های فرآوری‌شده).
🔹 ترک سیگار، الکل و کاهش استرس.
ب) درمان‌های دارویی
🔹 داروهای تحریک تخمک‌گذاری مثل کلومیفن سیترات، لتروزول، گنادوتروپین‌ها.
🔹 درمان مشکلات تیروئیدی یا پرولاکتین بالا در صورت وجود اختلالات هورمونی.
🔹 متفورمین در زنان مبتلا به PCOS برای بهبود تخمک‌گذاری.
ج) روش‌های کمک‌باروری (ART)
🔹 IUI (تلقیح داخل رحمی): برای زنانی که تخمک‌گذاری دارند اما اسپرم به تخمک نمی‌رسد.
🔹 IVF (لقاح آزمایشگاهی): در صورت وجود مشکلات شدید تخمک‌گذاری، انسداد لوله‌های فالوپ یا کاهش شدید کیفیت اسپرم.
🔹 ICSI (تزریق اسپرم به داخل تخمک): در صورت ضعیف بودن اسپرم.
د) جراحی در صورت نیاز
🔹 لاپاراسکوپی: برای درمان آندومتریوز یا چسبندگی‌های لگنی.
🔹 هیستروسکوپی: برای برداشتن پولیپ، فیبروم یا چسبندگی‌های رحمی.
🔹 جراحی واریکوسل در مردان: برای بهبود کیفیت اسپرم.
پیشگیری از ناباروری ثانویه
🔹حفظ وزن سالم.
🔹اجتناب از سیگار و الکل.
🔹مدیریت استرس.
🔹مراجعه منظم به پزشک برای بررسی سلامت باروری.
نتیجه‌گیری
اگر پس از یک سال تلاش برای بارداری (یا شش ماه اگر بالای ۳۵ سال دارید) موفق نشدید، بهتر است با یک متخصص زنان و زایمان یا متخصص ناباروری مشورت کنید. پزشک با انجام آزمایش های لازم، علت ناباروری ثانویه را تشخیص داده و بهترین روش درمانی را پیشنهاد می کند.
