آندومتریوز (Endometriosis) یک بیماری شایع و گاهی دردناک است که در آن بافتی شبیه به پوشش داخلی رحم (آندومتر) در خارج از رحم رشد می‌کند. این بافت می‌تواند روی تخمدان‌ها، لوله‌های فالوپ، دیواره خارجی رحم، روده‌ها، یا سایر اندام‌های لگنی رشد کند. در ادامه به علل، علائم، تشخیص و درمان آندومتریوز می‌پردازیم:
علت ایجاد آندومتریوز چیست؟
علت دقیق آندومتریوز مشخص نیست، اما چند نظریه وجود دارد:
🔸 پس‌رفت قاعدگی (Retrograde Menstruation): مقداری از خون قاعدگی به جای خروج از بدن، به سمت لوله‌های فالوپ و لگن بازمی‌گردد و باعث رشد بافت آندومتر در مکان‌های نامناسب می‌شود.
🔸 اختلال در سیستم ایمنی: بدن قادر به تشخیص و حذف سلول‌های آندومتریال خارج از رحم نیست.
🔸 ژنتیک: آندومتریوز می‌تواند در خانواده‌ها به‌صورت ارثی منتقل شود.
🔸 انتقال از طریق خون یا لنف: سلول‌های آندومتر ممکن است از طریق جریان خون یا لنف به نقاط دیگر بدن برسند.
علائم آندومتریوز
علائم آندومتریوز در افراد مختلف متفاوت است، اما رایج‌ترین آنها عبارتند از:
🔸 درد شدید در زمان قاعدگی (دیسمنوره)
🔸 درد مزمن لگنی (حتی خارج از دوران پریود)
🔸 درد هنگام رابطه جنسی (دیسپارونیا)
🔸 درد در هنگام ادرار یا اجابت مزاج (بخصوص در دوران قاعدگی)
🔸 پریودهای نامنظم و خونریزی‌های شدید
🔸 مشکلات گوارشی مانند نفخ، یبوست یا اسهال
🔸 مشکل در بارداری (ناباروری)
✅ شدت علائم لزوماً با شدت بیماری همخوانی ندارد؛ برخی از زنان با آندومتریوز شدید علائم کمی دارند، درحالی‌که برخی دیگر با آندومتریوز خفیف درد شدیدی را تجربه می‌کنند.
آندومتریوز چگونه تشخیص داده می‌شود؟
🔹 معاینه لگنی توسط پزشک متخصص
🔹 سونوگرافی واژینال برای بررسی کیست‌های مرتبط با آندومتریوز (اندومتریوما)
🔹 MRI برای بررسی دقیق‌تر محل ضایعات آندومتریوز
🔹 لاپاراسکوپی (روش قطعی تشخیص): در این روش کم‌تهاجمی، پزشک یک دوربین کوچک را از طریق یک برش کوچک وارد شکم می‌کند تا آندومتریوز را مشاهده و نمونه‌برداری کند.
📌 لاپاراسکوپی تنها روش قطعی برای تشخیص آندومتریوز است.
آندومتریوز و ناباروری
🔹 حدود ۳۰ تا ۵۰ درصد زنان مبتلا به آندومتریوز دچار ناباروری می‌شوند.
🔹 آندومتریوز می‌تواند باعث چسبندگی‌های لگنی، التهاب و اختلال در تخمک‌گذاری شود.
🔹 برخی از بیماران برای بارداری نیاز به روش‌های کمک‌باروری مانند IVF دارند.
✅ در برخی موارد، جراحی لاپاراسکوپی برای برداشتن ضایعات آندومتریوز می‌تواند شانس بارداری را افزایش دهد.
روش‌های درمان آندومتریوز
درمان آندومتریوز به شدت علائم، سن و تمایل بیمار به بارداری بستگی دارد.
🔸 درمان دارویی (کنترل علائم)
✔ داروهای مسکن (NSAIDs) مانند ایبوپروفن برای کاهش درد
✔ قرص‌های ضدبارداری (کاهش رشد آندومتر و کاهش درد)
✔ آمپول‌های هورمونی (GnRH آگونیست‌ها) برای کاهش سطح استروژن و جلوگیری از پیشرفت بیماری
✔ پروژسترون‌تراپی برای کاهش رشد ضایعات آندومتریوز
📌 درمان دارویی فقط علائم را کنترل می‌کند و آندومتریوز را از بین نمی‌برد.
جراحی (در موارد شدید یا ناباروری)
✅ لاپاراسکوپی (روش اصلی جراحی): ضایعات آندومتریوز و چسبندگی‌های رحمی برداشته می‌شوند.
✅ هیسترکتومی (برداشتن رحم): در موارد بسیار شدید و مقاوم به درمان، ممکن است رحم به همراه تخمدان‌ها برداشته شود (فقط در افرادی که قصد بارداری ندارند).
📌 جراحی لاپاراسکوپی می‌تواند درد را کاهش داده و شانس بارداری را افزایش دهد، اما آندومتریوز ممکن است پس از مدتی بازگردد.
درمان‌های طبیعی و تغییر سبک زندگی
✔ رژیم غذایی ضدالتهابی: افزایش مصرف سبزیجات، امگا ۳، زردچوبه و کاهش مصرف قند و لبنیات
✔ ورزش و یوگا: کمک به کاهش استرس و بهبود گردش خون لگن
✔ طب سنتی و گیاهان دارویی: برخی گیاهان مانند رازیانه، پنج‌انگشت و بابونه ممکن است به کاهش علائم کمک کنند.
📌 این روش‌ها به کاهش علائم کمک می‌کنند اما جایگزین درمان پزشکی نیستند.
آیا آندومتریوز درمان قطعی دارد؟
❌ خیر، در حال حاضر درمان قطعی برای آندومتریوز وجود ندارد، اما با درمان‌های دارویی، جراحی و تغییر سبک زندگی می‌توان علائم را کنترل کرد.
✅ در صورت تشخیص به‌موقع و مدیریت مناسب، بسیاری از زنان مبتلا به آندومتریوز می‌توانند باردار شوند و زندگی باکیفیتی داشته باشند.
📌 نتیجه‌گیری
🔹 آندومتریوز یک بیماری شایع و مزمن است که می‌تواند باعث درد شدید و ناباروری شود.
🔹 تشخیص قطعی با لاپاراسکوپی انجام می‌شود.
🔹 درمان شامل داروهای هورمونی، جراحی و تغییر سبک زندگی است.
🔹 درمان قطعی وجود ندارد، اما مدیریت مناسب می‌تواند کیفیت زندگی را بهبود دهد.
