ذخیره تخمدان به تعداد و کیفیت تخمک‌های باقی‌مانده در تخمدان‌های یک زن اشاره دارد و یکی از عوامل مهم در تعیین توانایی باروری است. کاهش ذخیره تخمدان می‌تواند منجر به ناباروری شود، به‌ویژه در زنانی که سن بالاتری دارند یا به دلایل دیگر ذخیره تخمدان آن‌ها کاهش یافته است. در ادامه به بررسی ارتباط بین ذخیره تخمدان و ناباروری و راه‌های تشخیص و درمان آن می‌پردازیم.
ذخیره تخمدان چیست؟
ذخیره تخمدان نشان‌دهنده تعداد فولیکول‌های موجود در تخمدان‌هاست که قابلیت تبدیل به تخمک‌های بالغ را دارند. این ذخیره با افزایش سن به طور طبیعی کاهش می‌یابد و پس از ۳۵ سالگی سرعت این کاهش بیشتر می‌شود. در برخی زنان نیز به دلایل دیگر (مانند عوامل ژنتیکی یا بیماری‌ها) ذخیره تخمدان زودتر از حد انتظار کاهش می‌یابد.
- در بدو تولد: حدود 1 تا 2 میلیون تخمک
- در دوران بلوغ: حدود 300 تا 500 هزار تخمک
- در سن ۳۰ سالگی: حدود 100 تا 150 هزار تخمک
- در سن ۴۰ سالگی: کمتر از 10 هزار تخمک
کاهش ذخیره تخمدان می‌تواند منجر به کاهش احتمال بارداری شود، به‌ویژه بعد از ۳۵ سالگی.
عوامل مؤثر بر کاهش ذخیره تخمدان:
سن: مهم‌ترین عامل کاهش ذخیره تخمدان است. پس از ۳۵ سالگی، کیفیت و تعداد تخمک‌ها به طور قابل توجهی کاهش می‌یابد.
عوامل ژنتیکی: برخی زنان به دلیل عوامل ژنتیکی ممکن است ذخیره تخمدان کم‌تری داشته باشند.
بیماری‌ها: بیماری‌هایی مانند اندومتریوز، سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS)، عفونت‌های لگنی یا بیماری‌های خودایمنی می‌توانند بر ذخیره تخمدان تأثیر بگذارند.
جراحی‌های تخمدان: جراحی‌هایی مانند برداشتن کیست تخمدان ممکن است به بافت تخمدان آسیب برسانند.
شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی: این روش‌های درمانی می‌توانند به تخمدان‌ها آسیب وارد کنند و ذخیره تخمدان را کاهش دهند.
سبک زندگی: عواملی مانند سیگار کشیدن، استرس، چاقی یا تغذیه نامناسب می‌توانند بر ذخیره تخمدان تأثیر منفی بگذارند.
تشخیص کاهش ذخیره تخمدان:
برای ارزیابی ذخیره تخمدان، پزشک ممکن است از روش‌های زیر استفاده کند:
آزمایش هورمونی:
هورمون آنتی‌مولرین (AMH): سطح این هورمون نشان‌دهنده ذخیره تخمدان است. سطح پایین AMH ممکن است نشان‌دهنده کاهش ذخیره تخمدان باشد.
هورمون محرک فولیکول (FSH): سطح بالای FSH در روزهای ابتدایی چرخه قاعدگی می‌تواند نشان‌دهنده کاهش ذخیره تخمدان باشد.
استرادیول: سطح این هورمون نیز می‌تواند اطلاعاتی درباره ذخیره تخمدان ارائه دهد.
سونوگرافی: برای شمارش فولیکول‌های آنترال (AFC) که نشان‌دهنده تعداد تخمک‌های باقی‌مانده در تخمدان‌هاست.
تست‌های تحریک تخمدان: مانند تست کلومیفن سیترات (CCCT) که پاسخ تخمدان‌ها به تحریک هورمونی را بررسی می‌کند
رابطه ذخیره تخمدان و ناباروری:
کاهش ذخیره تخمدان می‌تواند منجر به ناباروری شود، زیرا:
تعداد تخمک‌های باقی‌مانده کمتر می‌شود.
کیفیت تخمک‌ها کاهش می‌یابد، که می‌تواند منجر به مشکلاتی مانند اختلالات کروموزومی یا سقط جنین شود.
احتمال پاسخ مناسب تخمدان‌ها به درمان‌های باروری (مانند IVF) کاهش می‌یابد
درمان ناباروری ناشی از کاهش ذخیره تخمدان:
درمان هورمونی: استفاده از داروهای تحریک‌کننده تخمک‌گذاری برای افزایش شانس باروری.
لقاح مصنوعی (IVF): در مواردی که ذخیره تخمدان کم است، ممکن است از تخمک اهدایی استفاده شود.
انجماد تخمک: برای زنانی که قصد بارداری در آینده دارند اما نگران کاهش ذخیره تخمدان هستند.
تغییر سبک زندگی: بهبود رژیم غذایی، ترک سیگار، کاهش استرس و حفظ وزن مناسب می‌توانند به بهبود باروری کمک کنند.
درمان‌های جایگزین: در موارد شدید کاهش ذخیره تخمدان، ممکن است از روش‌هایی مانند استفاده از تخمک اهدایی یا رحم اجاره‌ای استفاده شود.
اگر نگران ذخیره تخمدان یا ناباروری هستید، بهتر است با یک متخصص زنان یا متخصص ناباروری مشورت کنید تا با انجام آزمایش‌های لازم، بهترین راه‌حل را برای شما ارائه دهند.
